راز همتایی نیمه شعبان با شب قدر

راز همتایی شب نیمه شعبان با لیله القدر

 

پس برای نزدیکی به خدای سبحان در این شب بکوشید چون خداوند سوگند یاد کرده است که هیچ سائلی را تا وقتی که امر ناپسند و گناهی نخواسته است، ‏محروم نگرداند.

 

شب نیمه شعبان از لیالی پرفضیلتی است که برای آن اعمال و مستحبات بسیار برشمرده اند، و آن شبى است که قرار داده حق تعالى آن را از براى ما به مقابل آن که قرار داده شب قدر را براى پیغمبر ما صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ آله. پس کوشش کنید در دعا و ثنا بر خداى تعالی و از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت باسعادت حضرت صاحب عصر امام زمان ارواحُنا لَهُ الفداء در سحر این شب در سال 255 هجری در سامراء واقع شده و باعث مزید شرافت این شب مبارک شده است.

رسول الله (صلی الله علیه وآله و سلم) درباره شب نیمه شعبان فرموده‌اند: «فیها تقسم الأرزاق، و فیها تکتب الآجال، و فیها یکتب و فد الحاج‌. .‌. و ینزل الله تعالی الملائکته من السماء إلی الارض بمکة، (1) «در این شب روزی‌ها تقسیم و اجل‌ها نگاشته و حاجیان سال تعیین می‌شوند... و خداوند فرشتگان را از آسمان به زمین مکه نازل می‌فرماید».

همچنین ایشان در فضیلت شب نیمه شعبان فرمودند که خداوند در شب نیمه شعبان به اندازه موی گوسفندان قبیله بنی‏کلب بندگانش را می‏آمرزد: "یغفر الله لیلة النصف من شعبان من خلقه بقدر شعر معزی بنی‏کلب"(2) و این سخن، کنایه از فراوانی آمرزیده شدگان در آن شب مبارک است.

کلام نورانی دیگری از امام صادق (ع) نشان می‏دهد نیمه شعبان نیز در حدّ خویش، شب قدر و واجد یکی از درجات تقدیر امور است. ایشان در برابری این سنت با لیالی مبارکه قدر فرمود: "انّها اللیلة التی جعلها الله لنا أهل البیت بإزاء ما جعل لیلة القدر لنبیناصلی الله علیه و آله و سلم"(3)؛ همان‏طور که خداوند به پیامبر(ص) شب قدر مرحمت فرمود، به ما اهل بیت نیز نیمه شعبان را عطا کرد.

امام باقر(ع) نیز در پاسخ پرسشی درباره فضیلت شب نیمه شعبان فرمودند: که با فضیلت‏ترین شب پس از لیلة القدر شب نیمه شعبان است که خداوند در این شب فضل خویش را بر بندگانش ارزانی می‏دارد و با منّ و کرم خود آنان را می‏آمرزد، پس برای نزدیکی به خدای سبحان در این شب بکوشید چون خداوند سوگند یاد کرده است که هیچ سائلی را تا وقتی که امر ناپسند و گناهی نخواسته است، ‏محروم نگرداند: هی أفضل لیلة بعد لیلة القدر؛ فیها یمنح الله تعالی العباد فضله و یغفر لهم بمنّه. فاجتهدوا فی القربة إلی الله (تعالی) فیها، فإنّها لیلة آلی الله تعالی علی نفسه ألا یرد سائلاً له فیها، ما لم یسئل معصیة و… فاجتهدوا فی الدعاء و الثناء علی الله (عزّوجلّ).(4)

امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) فرموده اند: «هی لیلة یعتق الله فیها الرقاب من النار و یغفر الذّنوب الکبار‌. .‌. و اکثروا فیها من ذکر الله تعالی و من الاستغار و الدعاء فان ابی (علیه السلام) کان یقول: الدعاء فیها مستجاب». «این شبی است که خداوند بنده‌ها را از آتش دوزخ می‌رهاند و گناهان کبیره را می‌آمرزد‌. .‌. بسیار خدا را یاد کنید و از او آمرزش بخواهید و دعا کنید که پدرم می‌فرمود دعا در این شب برآورده می‌شود"(5)

آیت الله جوادی آملی در تبیین راز همتایی شب نیمه شعبان با لیله القدر می گوید: انسان کامل معصوم که مصادیق منحصر آن عترت طاهره‏ (ع) اند عِدل و همتای قرآن حکیم است و براساس حدیث متواتر ثقلین به هیچ وجه از یکدیگر جدایی نمی‏پذیرند. قرآن تجلّی کتاب تدوینی خدا و انسان کامل معصوم تجلّی کتاب تکوینی اوست.

همان‏طور که با نزول قرآن در ظرف زمانی معیّن، آن ظرف معهود، قدر یافته و شب قدر می‏شود، با تجلّی امام معصوم (ع) و تنزلش از مخزن غیب الهی در ظرف زمان معیّن، آن ظرف شخصی قدر پیدا می‏کند و شب قدر می‏شود، زیرا هرچند ممکن است زمان و زمین به واسطه صدورشان از منبع غیب الهی حَظّی از قداست داشته باشند؛ امّا آنچه مایه شرافت زمان است همانا متزمّن و آنچه مایه فخر مکان است همانا متمکّن است.

بر طبق این بیان جامع، میلاد ولی معصومی که معادل قرآن مجید است، حقیقت او و نبوّت یا امامت او مستلزم شب قدر شدن خواهد بود. و برهمین اساس آنچه درباره حضرت صدیقه کبری، فاطمه زهرا(س) و نیز درباره میلاد حضرت خاتم الاولیاء(عج) مبنی بر تطابق حقیقت آن ذوات مبارک با لیلة القدر یا معرفی میلاد آنان به عنوان شب قدر مطرح می‏گردد، از سنخ تمثیل است نه تعیین، همچنان که در دعای شب مبعث رسول اکرم‏(ص) سخن از جریان تجلی اعظم به میان می‏آید: اللّهمّ إنّی أسئلک بالتجلّی الأعظم فی هذه اللیلة من الشّهر المعظّم والمرسل المکرّم.(6)

روایات معصومان(ع) نیز گویای تبیین پیوند ناگسستنی قرآن و عترت‏ (ع) اند و همسو با حدیث ثقلین، گواه جدایی ناپذیری این دو حقیقت و احکام آن‏ها از یکدیگرند. همین پیوستگی در مقام معرفت نیز جریان دارد. ائمّه(ع) برای معرفی خود از قرآن کمک می‏گیرند و برای شناساندن قرآن از حقیقت خودشان سخن می‏گویند، زیرا هیچ یک را بی‏دیگری نمی‏توان شناخت.

از آنجا که حضرت خاتم الاوصیاء حجة بن الحسن المهدی(عج) عصاره فضائل اهل بیت وحی(ع) بلکه تمام انسان‏های کامل است، ظرف زمانی تجلّی او از مخزن غیب الهی در نشئه مُلک در میان سایر ایام مبارک و موالید حجج الهی(ع) برجستگی خاص و ویژه‏ای یافته است که در پرتو آن همطراز لیالی قدر، بلکه شبی از شب‏های محتمل قدر به شمار می‏آید.

گویا در عصر ما که زمان ولایت آن آخرین ولی معصوم است، مقدرات عالم در مراتبی رقم می‏خورد که از شب میلاد آن حضرت در نیمه شعبان آغاز گردیده و در شب‏های ماه مبارک رمضان یکی پس از دیگری تثبیت می‏شود.

برای این شب اعمالی مورد تاکید است از آنجمله:

علاوه بر غسل یکی از این مستحبات موکد احیاء این شب است به نماز و دعا و استغفار و در روایت است که هر کس شب نیمه شعبان را احیا دارد، نمیرد دل او در روزى که دل‌ها بمیرند.

همچنین، در این شب زیارت امام حسین علیه السلام مورد تاکید است که افضل اعمال شب نیمه شعبان است و باعث آمرزش گناهان می شود و هر کس بخواهد با او مصافحه کند روح 124 هزار پیغمبر زیارت کند آن حضرت را در این شب و اَقَلِّ زیارت آن حضرت (ع) آن است که به بامى برآید و به جانب راست و چپ نظر کند پس سر به جانب آسمان بلند کند و زیارت کند آن حضرت را به این کلمات:

"اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اَبا عَبْدِاللّهِ، اَلسَّلامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَةُاللّهِ وَ بَرَکاتُهُ." و هر کس در هر کجا باشد در هر وقت که آن حضرت (ع) را به این کیفیت زیارت کند امید است که ثواب حجّ و عُمره براى او نوشته شود.

خواندن دعایی که شیخ و سیّد نقل کرده‌اند و به منزله زیارت امام زمان صلوات الله و سلامُه عَلَیْهِ است.

دعای تعلیم داده شده از حضرت صادق علیه السلام در شب نیمه شعبان.

خوانده شود؛ دعایی که حضرت رسول صلى الله علیه و آله در این شب مى خواندند: "اَللّهُمَّ اقْسِمْ لَنا مِنْ خَشْیَتِکَ ما یَحُولُ بَیْنَنا...

صلوات هر روز را که در وقت زوال وارد شده خوانده شود.

قرائت دعاى کمیل یکی از اعمال موکد در شب نیمه شعبان است.

در نیمه شعبان هر یک از اذکار "سُبْحانَ اللّهِ" ، "الْحَمْدُلِلّهِ" ، "اللّهُ اَکْبَرُ" وَ "لا اِلهَ اِلا اللّهُ" صد مرتبه گفته شود، تا خداوند تعالى گناهان گذشته او را بیامرزد و برآورد حاجت‌هاى دنیا و آخرت او را.

پی نوشت ها:

1- مصباخ المتهجد، 842

2- الامالی، طوسی، ص297؛ وسائل الشیعه، ج 8، ص 106/

3- فضائل الأشهر الثلاثه؛ ص61؛ بحار الانوار، ج 94، ص 86/

4- الامالی، طوسی، ص 297؛ مصباح المتهجد، ص762؛ بحار الانوار، ج94، ص85/

5- عیون اخبار الرضا علیه السلام، ج2، ص263

6- الامالی، طوسی، ص 297.

7. سایت حوزه دانشجویی