چرایی عدم ذکر نام ائمه(ع) در قرآن
پرسش :
اگر امامان شیعه تعیین و منصوب شده از جانب خداوند متعال هستند، و امامت منصبی است الهی، چرا اسامی ائمه (ع) در قرآن نیامده است؟
پاسخ :
اولاً: خیلی از مسائل ریز احکام و اخلاق و بعضی مسائل اصولی در قرآن بیان نشده است مثل رکعات نماز، جزئیات زکات. و لذا امام صادق (ع) در جواب سؤال فوق الذکر فرمود: «به کسانی که چنین اعتراضی دارند، بگویید: همان‌گونه که نماز در قرآن آمده ولی سه یا چهار رکعت بودن آن مشخص نشده و رسول خدا آن را برای مردم تفسیر و بیان نموده»، درباره‌ی ائمه(ع) هم داریم «اطیعوا الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم»[ نساء/ 59] از خدا و رسول و اولی الامر اطاعت کنید، پیامبر(ص) فرمود: «مراد از «اولی‌الامر» ائمه می‌باشند»[1] گذشته از این اگر اسم علی و ائمه(ع) صریح در قرآن می‌آمد باعث می‌شد دشمنان و بدخواهان دست به تحریف قرآن بزنند.
ثانیاً: در قرآن آیات متعددی اشاره به علی و ائمه ـ ع ـ دارند مانند: آیة تبلیغ[2]، اکمال[3]، هود،[4] اولی الأمر[5]، آیه‌ی ولایت[6]، مباهله[7]، ولی به خاطر مصالحی از تصریح نام اهلبیت(ع) در قرآن خودداری شده است، در این زمینه حکمت‌هایی ذکر شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود. 1ـ دفع شر بدخواهان و منافقان نسبت به کیان اسلام و حفاظت قرآن از حذف و تحریف نام[8] ائمه ـ علیهم السّلام ـ چنانکه بعضی از نویسندگان کلمه «خلیفتی» را از کلام پیامبر(ص) که نسبت به علی(ع)فرمود، در کتاب خود حذف نموده اند.[9] 2ـ شاید عدم ذکر نام ائمه(ع) برای ابتلأ و آزمایش مؤمنان استوار است تا صدق ایمانشان در آن امور عظیم آشکار گردد.
ثالثاً: در کلمات پیامبر(ص) به عنوان تفسیر قرآن کاملاً اسامی ائمه بیان شده است که این روایات هم در منابع اهل سنت و هم در منابع شیعیان گردآوری شده‌اند، که ما به بعضی از آنها که در منابع اهل سنت آمده است اشاره می‌کنیم، با این تذکر که این روایات از نظر اجمال و تفصیل با هم تفاوت‌هایی دارند، که ما آنها را به سه دسته تقسیم می‌کنیم.
دسته ی اول: احادیثی که به طور اجمال به امامت و رهبری ائمه و جانشینی بعد از پیامبر (ص) تصریح می‌کنند و آن را در اهل بیت منحصر می‌نمایند، مانند حدیث ثقلین[10] و مانند حدیث سفینه[11] و حدیث صحیحه کسا، در پایان این مجموعه فقط به نکاتی که از حدیث ثقلین می‌توان استفاده نمود. 1ـ قرآن و اهلبیت همیشه با هم و از یکدیگر جدا ناپذیرند، 2ـ اطاعت از اهل بیت همچون قرآن بدون هیچ قیدی واجب می‌باشد، 3ـ اهل بیت معصومند، 4ـ این دو همیشه با هم هستند و در طول ادوار تاریخ باید امامی وجود داشته باشد، 5ـ جدایی و پیشی گرفتن بر اهلبیت مایه گمراهی است.[12]
دسته‌ی دوم: روایاتی که تعداد امامان را به دوازده نفر منحصر می‌کنند. 1ـ از جابربن سمره نقل شده است که پیامبر(ص) فرمود: «او یکون بعدی اثنا عشرا امیراً کلهم من قریش»[13] بعد از من برای امت اسلام دوازده امیر و خلیفه خواهند بود که همگی از قریش می‌باشند. 2ـ در جای دیگر فرمود «اثنا عشر کعدد نقباء بنی اسرائیل»[14] فرمود: دوازده نفر به تعداد پیشوایان بنی اسرائیل.
دسته‌ی سوم: روایاتی که علاوه بر تعداد ائمه، به نام آنها تصریح کرده‌اند، که در منابع فریقین بیان شده ما فقط به بعضی از آنها از طریق عامه اشاره می‌کنیم. 1ـ پیامبر تو سید و آقا و سرور بزرگواران هستی تو خود امام و فرزند ائمه (امام) هستی تو خود حجت و فرزند حجت خدایی و پدر 9 امام بعد از خود هستی که آخرین آنها قائم آل محمد(عج) می‌باشد. [15] 2ـ پیامبر اسلام در جواب نعثل یهودی که از اوصیای حضرت سؤال کرد فرمودند: همانا وصی و خلیفه ی بعد از من علی بن ابیطالب و بعد از او دو فرزندش حسن و حسین و بعد از آنها 9 امام دیگر از صلب حسین هستند، نعثل گوید ای محمد نام آن 9 نفر را برایم بگو، پیامبر(ص) هم نام یکایک آنها را بیان می کند[16] با این تفصیل جای این ایراد باقی نمی‌ماند که خداوند نام ائمه ـ را در قرآن نبرده است.
[1] - محدث بحرانی، غایة المرام، چاپ سنگی، ج3، ص 265.
[2] - مائده/ 67.
[3] - مائده/ 5.
[4] - شوری/ 23.
[5] - نساء/ 59.
[6] - مائده/ 55.
[7] - آل‌عمران/ 61.
[8] - عاملی، سید شرف الدین، المراجعات، بیروت، چاپ چهارم، 1406، ص 235.
[9] - طه حسین عصری.
[10] - ر.ک: مسلم بن حجاج قشیری، صحیح علم، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج4، ص 1873؛ و سنن ترمزی، داراحیاء التراث العربی، ج5، ص 663.
[11] - زمخشری، محمد، الکشاف، بیروت داراالکتاب العربی، چاپ سوم، 1407، ج1، ص 369.
[12] - مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از دانشمندان، قم، انتشارات نسل جوان، چاپ دوم، 1374، ج9، ص 65-75.
[13] - صحیح مسلم، پیشین، ج3،ص 1453.
[14] - میثمی، مجمع الزوائد، بیروت، دارالکتب العربی، ج5، ص 190.
[15] - خوارزمی، مقتل الحسین، قم، مکتبه المفید، ج1، ص 146.
[16] - ر.ک: جوینی فرائد السمطین، بیروت، مؤسسه المحمودی، ج2، ص 134.
