هیچ کس در قبر آرام نیست

هیچ کس در قبر آرام نیست

________________________________________

راه اولیای الاهی هم شناختنی است و هم رفتنی. به ما گفتند: اگر شما راه راست را رفتید، راهی که انبیاء، آن راه را هدایت کرده‌اند، در این قافله و در این اردو با آن‌ها همسفرید. اینکه ما در نمازهای رسمی‌مان،‌ در سوره مبارکه فاتحةُ الکتاب به خدای سبحان عرض می‌کنیم: اِهدِنَا الصِّراطَ المُستَقیمْ، صِراطَ الَّذِینَ اَنعَمْتَ عَلِیهِمْ1 این اَنعَمْتَ عَلِیهِمْ را قرآن کریم در چند جا، مخصوصاً در سوره مبارکه نساء مشخص کرده است. فرمود: فَاُولئِکَ مَعَ الَّذِینَ اَنعَمَ اللهُ عَلِیهِمْ مِنَ النَّبییّنَ وَ الصدّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیقاً .2

این چنین نیست که هر کسی به فکر خودش و راه خودش و بار خودش باشد! همراهان این سفر، رفقای خوبی هستند. اگر کمی زاد و کمی توشه و راحله ما را بخواهد بلنگاند، آن‌ها ترمیم می‌کنند؛ معنای حُسن رفاقت این است. فرمود: وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیقاً.

فرمود: این راهی را که شما طی می‌کنید، انبیاء و اولیاء و صدیقین و شهدا هستند؛ هر وقت کمی زاد داشتید، توشه داشتید، راحله داشتید، آن‌ها تأمین می‌کنند. این راه آنچنان طولانی است که نمی‌شود پیاده و پا برهنه رفت! یک راحله‌ای می‌خواهد.

به ما گفتند: توشه و زاد این راه تقواست که تَزَوَّدُوا فَإنَّ خِیرَ الزّادِ التَّقوی3. امّا راحله این راه، یعنی مرکب این راه «محبت» است. آنکه دوست خاندان عصمت و طهارت است، یک مرکبی دارد؛ و آنکه باتقواست، یک توشه‌ای دارد. این توشه اگر کم بود، آن رفقا تأمین می‌کنند. این راحله اگر لنگ بود، آن رفقا تأمین می‌کنند. هر جا ما ماندیم،‌ آن‌ها به داد ما رسیدند به اذن خدا... وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیقاً. ما را رها نمی‌کنند تا برسانند به «دار القرار»

 

دارالقرار و دارالفرار

ما وقتی مردیم، در دار القرار نیست. اینکه در قبرها و لوح‌های قبر می‌نویسند (آرامگاه)؛ اینجا آرامگاه نیست، اینجا مسیر است، سر پل است، سکوی پرواز است؛ هیچ کس در قبر آرام نیست بالأخره، دار القرار جای دیگر است. این قدر انسان این راه را طی می‌کند، طی می‌کند، طی می‌کند؛ تا به لقاءُ الله که رسید، یا أیُّهَا الإنسانْ إنَّکَ کادِحٌ؛ این کادِحٌ، کادِحٌ، کادِحٌ، کادِحٌ میلیون‌ها درجه را به همراه دارد تا مُلاقِیهِ. إنَّکَ کادِحٌ إلی رَبِّکَ فَمُلاقیه4. وقتی به لقای خدا بار یافتیم، آنجا دار القرار است. اگر گفتند: اَلا به ذکر اللهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبْ 5، آن در حقیقت ذکر خداست که انسان آنجا می آرمد. تا دل به طمأنینه نرسید، انسان به دار القرار نمی‌رسد. اگر کسی مضطرب باشد که دار القرار نیست، این دار الفرار است!

این قدر تلاش و کوشش هست؛ چه ما بخواهیم، چه نخواهیم در نوسان و اضطراب و تلاش و کوششیم. اگر رسیدیم به لقای او، آرام می‌شویم. اگر آرام شدیم، دار القرار ما آنجاست. و این ذوات قدسی، مخصوصاً وجود مبارک رسول گرامی و امام صادق (علیهما آلاف التحیّه والثناء) هرگز ما را رها نمی‌کنند. فرمودند:‌ شما با ما باشید، ما رفقای خوبی هستیم؛ اینچنین نیست که شما را رها بکنیم!

اگر شما هم بر فرض ما را رها کردید، ما شما را رها نمی‌کنیم؛ این‌طور است. قرآن کریم به ما گفت که یک راهی را بروید که در این راه رفقای خوبی هم دارید؛ نمی‌گذارند شما بیراهه بروید یا بمانید، وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیقاً. یک راه دیگری که رفتید،‌ آنجا راه صبّ است و لعن است و طرد است که اَلأخِلّاءُ یُومَئِذٍ بَعضُهُمْ لِبَعضٍ عَدُوٌّ 6. هر راهی را که بروید، بالأخره یکدیگر را لعن می‌کنند. در جهنّم هم که هستند، کُلَّمَا دَخَلَتْ اُمَّهٌ لَعَنَتْ اُختَها. 7

این‌طور نیست که در جهنّم این‌ها کاری به هم نداشته باشند! در جهنّم هم یکدیگر را لعن می‌کنند. آن‌ها در هر جهت در عذابند. ولی در بهشت و بهشتیان و راه بهشتیان که این‌ها هم راه را نشان می‌دهند، همراه ما هم هستند؛ هر وقت ما در توشه یا راحله کمبودی داشته باشیم، ضعفی داشته باشیم، آن‌ها ترمیم می‌کنند؛ وَ حَسُنَ اُولئِکَ رَفیقاً.

حالا چگونه ما با پیغمبر(ص) همسفر باشیم، ما با امام صادق(ع) همسفر باشیم. درست است که ایشان انسان‌های عرشی‌اند، امّا راه می‌دانید چقدر وسیع است؟! یک وقت است که یک راه می‌گویند: اتوبان است،‌ مثلاً عرض این راه یک میلیون متر است یا یک میلیارد متر است، قابل مساحت هست. امّا این راه إلی الله یک اتوبانی است که نا متناهی است، عرضش یک میلیارد و هزار میلیارد و این‌ها نیست! فرمود: عرض‌ها السَّمواتِ وَ الأرضْ 8. مساحت این راه به اندازه کل نظام کیهانی است.

این نظام کیهانی هم آنقدر وسیع است که خدای سبحان فرمود: یک بخشش را شما می‌بینید، یک بخشش هم برای شما دیدنی نیست، فَلا اُقسِمُ به ما تُبصِرُونَ وَ مَا لا تُبصِرُونْ 9. اینی که در روایات بهشت دارد که مؤمن در قیامت، منزل او به قدری وسیع است که اگر همة اهل دنیا مهمان او بشوند، جا دارد؛ یعنی الآن اگر 7 میلیارد بشر روی زمین زندگی می‌کنند، شما إن شآءَ الله بخواهید این 7 میلیارد را پذیرائی کنید، می‌توانید. یک همچنین خانه‌ای است.

مساحتش هم عرض‌ها السَّمواتِ وَ الأرضْ است. این نه مجموع مال مجموع است! نه کلّ واحد،‌ واحد؛ خانه‌ای که دارد عرض‌ها السَّمواتِ وَ الأرضْ است. نه مجموع مال مجموع، یعنی مجموع بهشتی‌ها در یک همچنین فضائی. سابِقُوا إلی مَغفِرَهٍ 10، سارِعُوا إلی مَغفِرَهٍ وَ جَنَّهٍ 11 که مساحتش این قدر است. یعنی مساحت خانة تک تک شما این قدر است. آنوقت چنین راهی زیر پوشش این بزرگواران است و انسان اگر بخواهد در راه بماند، آن‌ها ترمیم می‌کنند. بنابراین راهی که دیگری انسان را طرد می‌کند، صبّ می‌کند، لعن می‌کند؛ راه تبهکاران است. راه انبیاء و اولیاء این است که هر وقت آدم بخواهد کمبودی داشته باشد، بیفتد؛ آن‌ها ترمیم می‌کنند.

چگونه در کاروان الهی ثبت‌نام کنیم؟

حالا ما چه کنیم که این‌ها ما را به عنوان عضو کاروان بپذیرند؟ حضرتش فرمود به اینکه: شما حرف‌های گوناگون، مکتب‌های گوناگون، آراء گوناگون؛ این‌ها را بشنوید، خوبش را انتخاب بکنید. فَبَشِّرْ عِبادِی اَلَّذِینَ یَستَمِعُونَ القُولِ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه12؛ این پیام خداست. بعد این چنین نیست که مبهم گوئی کند، مجمل گوئی کند، لُغَز و معمّا در کار باشد، به ما بگوید: خودتان بروید، بگردید؛ اَحسنُ الأقوال را پیدا کنید. فَبَشِّرْ عِبادِی اَلَّذِینَ یَستَمِعُونَ القُولِ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه. این را گفته، بعد فرمود: اگر من را قبول دارید به عنوان اینکه مَنْ اَحسَنُ مِنَ اللهِ قیلاً 13، مَنْ اَصدَقُ مِنَ اللهِ حَدیثاً 14؛ من به شما می‌گویم: مَنْ دَعا إلَی اللهْ وَ عَمِلَ صالِحاً. مگر من نگفتم شما اَحسنُ الأقوال را انتخاب بکنید؟! فَبَشِّرْ عِبادِی اَلَّذِینَ یَستَمِعُونَ القُولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه. اَحسنُ الأقوال قول کسی است، منطق کسی است که مردم را به الله دعوت می‌کند. مَنْ اَحسَنُ قُولاً مِمَّنْ دَعی إلَی اللهْ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إنَّنِی مِنَ المُسلِمینْ .15

این هم صغرای قیاس، آن هم کبرای قیاس. در سوره زمر فرمود: به دنبال اَحسنُ الأقوال بروید، در این سوره فرمود: اَحسَنُ الأقوال؛ قول رسول است، سیره رسول است، منطق و گفتار و رفتار آن حضرت است. و رسول خدا هم صریحاً گفته است که: اَدعُوا إلَی الله؛ من هم مردم را به الله دعوت می‌کنم. یعنی مطلب را خدای سبحان ریز کرده؛ اوّل خیلی کلّی جامع، بعد کلّی میانی، بعد موضوع را مشخص کرده. از یک طرف فرمود: فَبَشِّرْ عِبادِی اَلَّذِینَ یَستَمِعُونَ القُولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه، بعد فرمود: اَحسنُ الأقوال قول کسی است که مردم را به «الله» دعوت می‌کند؛ مَنْ اَحسَنُ قُولاً مِمَّنْ دَعا إلَی اللهْ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إنَّنِی مِنَ المُسلِمینْ. این اَحسنُ الأقوال یعنی اَحسنُ السِیَر، نه یعنی بهترین حرف! قول در آنجا که فرمود: فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه، نه یعنی کسی که حرفش بهتر است! قول در اینگونه از موارد در مقابل فعل نیست؛ مجموع قول به علاوة فعل، فعل به علاوة قول را می‌گویند: «قول»

آن کسی که فَبَشِّرْ عِبادِی اَلَّذِینَ یَستَمِعُونَ القُولَ فَیَتَّبِعُونَ اَحسَنَه؛ ممکن است یک کسی شعار خوب بدهد. این شعار خوب، خوب حرف می‌زند؛ امّا خوب که عمل نمی‌کند! فوراً قرآن کریم هم مشخص کرد که منظور ما از این قول، قول در مقابل فعل نیست؛ قول به علاوه فعل است. آن کسی که شعار خوب می‌دهد،‌ حرف خوب می‌زند، تبلیغ خوب می‌کند، امّا در موقع عمل دست و پایش می‌لرزد؛ او اَحسنُ القول ندارد! مَنْ اَحسَنُ قُولاً مِمَّنْ دَعا إلَی اللهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إنَّنِی مِنَ المُسلِمینْ، یعنی منطقش این باشد.

تکلیف پیامبر (ص) و مؤمنان پیرو ایشان چیست؟ این را هم باز در قرآن کریم ذات أقدس إله صغرای این صغرا را مشخص کرد، و آن این است که پیامبر فرمود: اَدعُوا إلَی اللهِ عَلی بَصیرَهٍ، من مردم را به الله دعوت می‌کنم؛ یعنی رفتار من، سیره من، سنّت من اَحسنُ الأقوال است؛ خُب این مال حضرت. بهره‌ای که ما در این ایام می‌بریم این است که در همان آیه حضرت فرمود که: کسانی که همراه منند، آن‌ها هم همین کار را می‌کنند. اَدعُوا إلَی اللهِ عَلی بَصیرَهٍ أنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِی16. این مَنِ اتَّبَعَنِی مال ماست که عیدی ماست. فرمود: آن‌ها که پیرو من هستند، کار من را انجام می‌دهند. به قدری وارسته‌اند که با سیرتشان، با سریرتشان، با سنتشان، با رفتار و گفتارشان مردم را به الله دعوت می‌کنند.

این بزرگان گفتند که: این که به الله دعوت می‌کنند، چون الله اسم أعظم است، جامع است؛ بعضی‌ها هستند که با دعا و قدس و طلب مغفرت مردم را دعوت می‌کنند. آن‌ها هم کار خوبی است، امّا آن‌ها مردم را به «رحمان» دعوت می‌کنند، نه به الله! بعضی‌ها هستند که سخنان عالمانه دارند، مثل محققان حوزه و دانشگاه؛ کتاب علمی می‌نویسند، تحقیق علمی می‌کنند، هدایتگر مردمند. آن‌ها هم مردم را به الله دعوت نمی‌کنند، به «علیم» دعوت می‌کنند؛ خدا علیم است. خُب یک کسی کتاب عمیق علمی نوشته، ما از علمش استفاده می‌کنیم؛ این ما را به علیم دعوت می‌کند، او ما را با سواد می‌کند. با سواد شدن نیمی از راه است، عالم شدن نیمی از راه است.

چگونه عاقل شویم؟

آنچه که ما را عاقل می‌کند؛ یعنی طوری ما را تربیت می‌کند که در موقع آزمون دیگر دست و پای ما نلرزد. آن ما را به الله دعوت می‌کند که اسم أعظم است، جامع بین رحمت است و علم است و قدرت است و اسمای دیگر. و وجود مبارک حضرت فرمود: اَدعُوا إلَی اَلله. یک وقت است یک کسی مجلس دعا تشکیل می‌دهد برای طلب مغفرت، آن هم مجلس خوبی است؛ آن هم 4 قطره اشک است و طلب آمرزش گناه است و دعاست، امّا دیگر تحقیق علمی در آن نیست! این به دنبال رَب اغْفِر، رَب اغْفِر می‌گردد. آن هم کار خیلی خوبی است، امّا این نفعش 50 درصد است؛ دو تا شبهه که پیش بیاید، یا دو تا تبلیغ سوء که پیش بیاید، او ممکن است به زحمت خودش را نجات بدهد، ولی از فتنه بالأخره در امان نیست. یک آدم نماز شب خوانِ مقدّسِ کم تحقیق؛ این بالأخره در فتنه می‌ماند. چهار تا شبهه، ویروس است بالأخره! شبهه کسی را ول نمی‌کند. اینچنین نیست که شبهة علمی بیاید، آدم بتواند مقاومت بکند! بر فرض هم ظاهراً مقاومت کرد، در درون خود گرفتار خوره هست.

آن کار؛ یعنی نماز شب خواندن، اشک ریختن، ناله کردن 50 درصد قضیه است. فهم است و فهم است و فهم است و فهم! تا آدم بفهم نباشد، در برابر سیل این شبهات اینترنتی می‌ماند؛ یا لاأقل نمی‌تواند خانواده خودش را حفظ بکند. آن 50 درصد دیگر را تحقیق به عهده می‌گیرد، یعنی حرف‌های عالمانه و محققانه. آدم باید هم محقق باشد، هم مدقّق باشد؛ هم کثیر را بتواند واحد کند که بشود «محقق»، هم واحد را بتواند تحلیل کند که بشود «مدقّق»، که بشود عالم، که رسالت انبیاء را به عهده بگیرد.

فرمود: من مردم را به رحمان دعوت نمی‌کنم که فقط دعاگو باشند، مردم هم به علیم دعوت نمی‌کنم که کار حوزه و دانشگاه داشته باشم، من مردم را به «الله» دعوت می‌کنم. یعنی عاقل شدن، عالم با عمل شدن، عامل با فهم شدن، این کار من است؛ شما هم اگر بخواهید راه مرا طی کنید، باید این راه را بیائید. اَدعُوا إلی اَلله، نه إلَی الرَّحمن یا إلَی العَلیم! اَدعُوا إلَی اللهِ عَلی بَصیرَهٍ أنَا وَ مَنِ اتَّبَعَنِی. ما هم در همین دعاها، در نمازها می‌گوئیم: راهی که به دیگران نشان دادی، آن راه را به ما نشان بده! خدای سبحان هم فرمود: بله، شما اگر مطیع باشید؛ ما شما را در اردوی نبوی و علوی و صادقی ثبت نام می‌کنیم، این‌ها رفقای خوبی هستند. بالأخره در هر حدّی که باشید، به هر اندازه‌ای که باشید، هر جا مشکل داشتید این‌ها حل می‌کنند.

________________________________________

 (1) حمد/ 6و7

(2) نساء / 69

(3) بقره / 197

(4) انشقاق / 6

(5) رعد / 28

(6) زخرف / 67

(7) اعراف / 38

(8) آل عمران / 133

(9) حاقّه / 38 و 39

(10) حدید / 21

(11) آل عمران / 133

(12) زمر / 18

(13) نساء / 122

(14) نساء / 87

(15) فصّلت / 33

(16) یوسف / 108